RAMATŠELLA O BATLA HO LIHA ‘MUSO KHOTLA
… O RE RFP E HLAKOLOE IEC
Ka Moipone Makhemeng
La 17 Loetse 2023
Bokang Ramatšella, monna oa Mosotho oa Teya-Teyaneng, Berea, o hlahletse nyeoe e potlakileng Lekhotleng le Phahameng, Maseru khahlanong le Komisi e Ikemetseng ea Likhetho (Independent Electoral Commission – IEC) hammoho le mokha oa Revolution for Prosperity – RFP.
Ramatšella o batla hore IEC e hlakole RFP lenaneng la mekha ea lipolotiki kaha a re ha e ea ngolisoa ka molao. Haeba Ramatšella a ka hlola nyeoe, sena se bolela hore ‘muso o thehiloeng ke RFP o tla oela. Maparamente a eona a tla lokela ho hlakoloa paramenteng ‘me ho be le likhetho-phetho mabatooeng a joalo.
Lithapeling tsa hae lipampiring tsa Lekhotla, Molli o re lekhotla le laele moikarabelli oa pele (IEC) hore a fane ka lirekote tse bontšang methati eohle eo a e latetseng ho ngolisa RFP e le mokha oa polotiki.
Sam Matekane, moeta-pele oa RFP
Thapeli e ‘ngoe ke hore lekhotla le laele IEC ho hlakola RFP lethathamong la mekha ea lipolotiki e ngolisitsoeng tlas’a eona. Ho feta mona, o re litšinyehelo tsa nyeoe li jarisoe baqosuoa.
Ramatšella o fane ka mapaki a tšehetsang thitelo ea nyeoe a tlatsitsoe ke setho sa RFP, Tšepiso Abia.
Ho ea ka bopaki ba Ramatšella, o itlhalosa a ngolisitse e le mokhethi ho IEC ‘me o re o na le litokelo tsa ho batla tlhakisetso moo a bonang molao oa likhetho o rojoa ke moqosuoa oa pele (IEC).
“Ke tiisa mona hore ke sebelitse nako e telele le moikarabelli oa pele ke le morupeli ea rutang sechaba ka melao ea likhetho. Ke bile ka ba le nako ea ho rupela litho tsa sepolesa, mautloela le litsi tse ling tsa tšireletso ka molao oa likhetho.
“Ntle le hore ke ingolisitse ke le mokhethi, ke boetse ke ralipolotiki ea tšebetsong oa Democratic Congress, e leng mokha o ngolisitsoeng ka molao tlas’a Molao oa Likhetho (National Assembly Electoral Act, 2011). Ke ikemiselitse ho ea khetha likhethong tse tlang tsa puso ea libaka ka la 29 Loetse 2023.” Ke Ramatšella lipampiring tsa lekhotla.
O tsoela-pele ho tekela lekhotla hore ka la 27 Phupu 2023, o ile a ngolla IEC lengolo a ipapisitse le temana ea 29 (2) ea Molao oa Likhetho moo a neng a kopa hore IEC e mo fe litokomane tsa ngoliso ea RFP.
“IEC e ile ea lumela ka lirekote ‘me ka kopa ho tla li hlahloba. Ha ke talima lirekote tseo ke sibollotse hore RFP e latetse methati e latelang ho ingolisa e le mokha oa lipolotiki ho ea ka Molao oa Likhetho:
“Ka la 31 Tlhakubele 2022, moikarabelli oa bobeli o ile a ngolla IEC lengolo a kopa ho ngolisa mokha. Ke qhoaelletse lengolo leo e le bopaki mona.”
Ramatšella o tsoela-pele hore lengolong leo, RFP e ne e qhoaelletse molao oa motheo oa eona kaha e le tlhoko ha ho ngolisoa mokha oa lipolotiki.
O re ka la 12 ‘Mesa 2022, IEC e ile ea ba le phutheho le baemeli ba RFP ‘me o supa hore o na le lirekote tsa phutheo eo e le metsotso.
“Kamora phutheho, IEC e ile ea ngolla RFP ho e tsebisa hore e ka tsoela-pele ka mothati oa bobeli ho ngolisa mokha. Ke rata ho beha ka pele ho lekhotla hore mothati oa bobeli o hloka hore RFP e fane ka mabitso a litho tsa komiti, nomoro ea polokelo ea banka ea mokha e tlasa mabitso a mokha.
“E boele e fane ka sebaka sa ofisi, lethathamo la thepa eo mokha o nang le eona hammoho le lethathamo la mabitso a litho tse 500 tse thehileng mokha e le litho. Batho bao ba tlameha hore ebe ba itekenne e le litho tsa mokha.” O li beha joalo.
Ka le hlahlamang, ka la 26 ‘Mesa 2022, RFP e ile ea nehelana ka litokomane tse hlokoang ke IEC.
“Ke bontše hape hore RFP e ile ea nehelana ka lethathamo la litho tse 500 ho ipapisa le molao.” Ke eena a supa hore o qhoaelletse lethathamo leo e le bopaki nyeoeng ena.
O boela a tšoaela hore ka la 12 Motšeanong 2022, Mookameli oa Lefapha la Molao IEC, o ile a ngolla RFP a e tsebisa hore e phethetse methati eohle ea ho ngolisa mokha.
“Mookameli oa Lefapha la Molao o ile a bolella RFP ho lefa M1000 ea ngoliso ebe kamor’a moo ba emela hore IEC e ngolise mokha ka molao.
Ka la 16 Motšeanong 2022, Mookameli oa Likhetho o ile a ngolla lik’homishinara tsa IEC a li tsebisa hore RFP e phethetse methati ea ngoliso e le mokha ‘me a li kopa ho fana ka tumello hore mokha oo o ngolisoe.
“Lengolong leo ho hlakile hore lik’homishinara tse peli ho tse tharo li ile tsa tekena ho fana ka tumello ea hore RFP e ngolisoe e le mokha oa lipolotiki. Mothati oa ngoliso o ile oa phetheloa ka la 18 Motšeanong 2022.”
Ramatšella o re ha a shebisisa litokomane tsa ngoliso ea RFP o fumane hore RFP e ile ea ngolla IEC lengolo e kopa ho fana ka sehlomathiso sa molao oa motheo se neng se tsoa ho mongolisi oa mekhatlo ofising ea molao e le kopo ea ho hula molao oa motheo o fanoeng pele ka la 1 ‘Mesa 2022.
“Ke fane ka mapaki a ngollano eo empa ke batla lekhotla le ele hloko hore IEC ha e ka arabela kopo eo ‘me ha ho le joalo, maemo a ngoliso ea RFP ha a ka a fetoha leha mokha o ile oa kopa ho fetola molao oa motheo.
“Ke tiisa hape hore moikarabelli oa bobeli ha a ne a ngolisa mokha o ne a lokela ho ikobela lipallo tsa molao temaneng ea 24 ea molao oa likhetho. Temana ena e totobatsa hore molao oa motheo oa mokha o batlang ho ingolisa, ho lokela ho hlaka kahara molao oa motheo hore na litho li tla lefa seabo sa bokae sa botho.
“Ho feta mona, Temana ea 25 ea molao oa likhetho e bontša hore kopo ea ho ngolisa mokha oa lipolotiki e tla romeloa le tefo ea ho kopa ho ingolisa. Hona temaneng ena, ho totobalitsoe hore Komisi e ka lumela kapa ea hana ho ngolisa mokha ha o hloloa ho ikamahanya le lipallo tsa ngoliso tse kenyeletsang ho bontša hore seabo sa botho ke bokae ho ea ka molao oa motheo oa mokha.”
Ramatšella o re tlalehong eo mookameli oa likhetho a nehelaneng ka eona ho lik’homishinara tsa Komisi ho li kopa ho fana ka tumello ea ngoliso ea RFP, molao oa motheo o fanoeng o masoba kaha o sa bontše hore na seabo sa botho mokheng ona ke bokae kaha ntlha ena ke setlamo hore seabo se bontšoe ho ea ka molao oa likhetho.
Ramatšella o hlapanya hore RFP e tlotse molao ka ho sitoa ho bontša hore litho li tla lefa seabo sa bokae.
“Taba ena RFP e hlotsoe ho e phethahatsa joalokaha e hlokoa ke molao oa likhetho. Ke tiisa mona hore ntlha ea ho lefa seabo sa botho mekheng ea lipolotiki ke tšiea ea bohlokoa ‘me le rasiti e le bopaki ba kamohelo ea seabo e lokela ho fanoa ho ba ntšitseng seabo.
“Ke kopa hore lekhotla le lahlele matjoing qeto ea IEC ho ngolisa RFP e le mokha kaha e sa ikamahanya le ho ikobela methati eohle ea ngoliso e le mokha oa lipolotiki.
“Ho feta mona, lenane la litho tse 500 tsa mokha ha ho moo le bontšang hore litho tseo li lefile seabo sa bokae. Sena se pakahatsa khang ea ka hore chelete ea seabo sa botho e ne e sa behoa kahara molao oa motheo.” O beha joalo.
Ramatšella o kopa lekhotla ho mamela nyeoe ena e potlakile kaha likhetho tsa puso ea libaka li haufi ‘me o re e ke ke ea ba toka hore RFP e kenele likhetho tsena empa e ingolisitse ka thoko ho molao.
Ho sa le joalo, setho sa RFP, Tšepiso Abia le eena o fane ka bopaki moo a reng o tlatsana le Ramatšella ka hohle-hlohle.
“Ke batla ho tiisa ka ho khetholoha hore ‘na ke le setho sa RFP, ke ea tseba hore RFP ha e-s’o tšoare seboka sa khohola-koqo ho beha hore na seabo sa botho e tla ba bokae. Ke le tjena ha ke e-s’o lefe seabo sa botho mokheng ona empa ke ntse ke le setho. Ke boetse ke tiisa hore ha ho setho sefe kapa sefe se kileng sa lefa seabo sa botho mokheng oa RFP.” Abia o beha joalo lipampiring tsa lekhotla a pakela Ramatšella.
