NTOA EA MARENA E’A LOELA SENATENG
Ka Moipone Makhemeng
La 8 Loetse 2023
Ntoa lipakeng tsa marena a robong a sehlooho e loetse khahlanong le baokameli ba Ntlo ea Mahosana, kaha marena ao a huletse ntoa Lekhotleng le Phahameng. Molli oa pele ke morena oa sehlooho oa Leribe, Joel Bolokoe Motšoeneng. O hlalosa lipampiring tsa lekhotla hore ba tseka hore lekhotla le lahlele matjoing sephetho sa likhetho tsa Mookameli oa Ntlo ea Senate, ‘Mamonaheng Mokitimi le motlatsi oa hae, Tsukutlane Au.
Balli ka tlhahlamano ea bona ke marena a latelang; Joele Motšoene, Sempe Masupha, ’Mako Mohale, Peete Lesaoana, Mojela Makhaola, Pontšo Mathealira, Seeiso Bereng Seeiso, Seeiso Nkuebe le Lerotholi L. Seeiso.
Morena oa Sehlooho oa Ha ‘Mamathe, Sempe Masupha, ke e mong oa balli
Baikarabelli ka tatellano; oa pele ke Mookameli oa Ntlo ea Senate (‘Mamonaheng Mokitimi), Mongoli e Moholo oa Ntlo ea Senate (Tšeliso Molise), Motlatsi oa Mookameli oa Ntlo ea Senate (Tsukutlane Au) le Ramolao e Moholo oa ’Muso.
Marena a lla seboko hore ho bile le manyofo-nyofo likhethong tsa mookameli oa Ntlo le motlatsi oa hae tulong ea Senate ea khetho ea bao ka la 3 Pulungoana 2022.
Bopaki ba morena Motšoene ho tsoa lipampiring tsa lekhotla bo re: “Re batla hore sephetho sa khetho ea Mookameli oa Senate le motlatsi oa hae se lahleloe matjoing kaha ho bile le manyofo-nyofo nakong eo ho baloang livoutu ha ba khethoa ka la 3 Pulungoana 2022.” Morena oa Linare o tšetleha mabaka.
Ho feta mona, marena a batla hore qeto ea moqosuoa oa pele le oa bobeli ho hanela ho teka tšisinyo-tlhoka-tšepo khahlanong le Mookameli oa Ntlo ea Senate e nkoe e le ka thoko ho molao kaha e roba lipallo tsa molao oa motheo.
Seo bahlomphehi ba se batlang ke hore lekhotla le laele moikarabelli oa pele le oa bobeli ho lumella hore tšisinyo ea ho hloka tšepo ho mookameli oa Ntlo ea Senate e fete.
Lengolong la qoso, morena Motšoene o qhoaelletse polelo ea hae ea bopaki eo a bontšang a lumellane le balli ba bang.
“Ke teka mona hore ka la 3 Pulungoana 2022, re ne re le teng tulong ea Ntlo moo morero e neng e le ho khetha mookameli oa Ntlo le motlatsi oa hae. Likhetho li ile tsa tsoela-pele hantle ‘me ea ileng a bala livoutu ke moikarabelli oa bobeli (Mongoli e Moholo oa Senate). O ile a phatlalatsa bao ho ea ka sephetho e le bahloli; mookameli oa Ntlo le motlatsi oa hae.” Ke Motšoene bopaking ba hae.
O tsoela-pele ho hlalosa hore ho ea ka Molao oa Tsamaiso oa Ntlo ea Senate oa botšelela (6) lipampiri tse khethileng li lokela ho ba polokong ea Mongoli e Moholo oa Ntlo ea Mahosana nako ea khoeli e le ‘ngoe ntle leha Ntlo e ka fana ka taelo e ‘ngoe e laelang hore eo a ka lahla lipampiri tseo kamora khoeli.
“Pele khoeli e feta, re ile ra kenya tletlebo ra ngolla moikarabelli oa pele lengolo la la 18 Pulungoana 2022 moo re neng re rapalatsa ho se khotsofale hoa rona ka sephetho.
Sello sa pele ke hore Mongoli oa Senate o ile a hana hore ho be le balebelli ba likhetho. Re boetse ra lla ka hore lipampiri tsa likhetho tse senyehileng ha lia bonoa bakeng sa ho netefatsa hore efeela li senyehile. Taba ea boraro ke hore nomoro e koalang lebokose la likhetho e ne e sa fanoa ho Senate.”
Morena Motšoene o li beha joalo a re lekhotla le ba makalise kaha Mongoli e Moholo oa Senate o balile livoutu a le mong ho se ponaletso. O re ka ho etsa joalo o hlotsoe ho bontša litho tsa Senate hore seo a ntseng a se bala efeela e le ‘nete.
“Ka mantsoe a mang moikarabelli oa bobeli o sebelitse ka lekunutu ho se mang ea bonang se neng se ngotsoe livoutung. Taba ena e ile ea bonahala nakong ea ha a bala livoutu tsa motlatsi oa mookameli; ra utloa a se a re livoutu tse ling ke tse senyehileng empa a hloloa ho pakahatsa hore efeela li senyehile.” Morena oa Leribe o rialo.
O tsoela-pele ho tekela lekhotla hore lekunutu leo moikarabelli oa bobeli a le sebelisitseng e ne e le morero oa hae hore ho se be setho sefe kapa sefe se ka tsebang se neng se ngotsoe livoutung.
Motšoene o re kamora ho kenya tletlebo ea hore livoutu li baloe hape ho ea ka molao oa tsamaiso ea Senate oa 10.5, li fetse tsa baloa empa tsa ’na tsa baloa ka tsela e sa kang ea ba khotsofatsa.
Ntlheng ea livoutu tse senyehileng Motšoene o re moikarabelli oa pele o ile a re ho ne ho sa hlokahale hore livoutu tse joalo li netefatsoe ka ho bontša litho kaha taba ea likhetho tsena e etselitsoe pooaneng hoba sechaba se ne se shebelletse likhetho tseo thelefishining ea naha.
Morena oa Leribe ha a fera bopaki ba hae o bua ka tšisinyo ea ho hloka tšepo ho moikarabelli oa pele eo a reng o ile a re tšisinyo ha e ea ngoleha hantle kaha e ne e bontša ho hloka tšepo ho Ntlo ea Senate, a re o boleletsoe hore taba e joalo ha e eo melaong ea tsamaiso ea Senate hore setho se ka hloka tšepo ho Ntlo.
“Moqosuoa oa pele o ile a re ha ho molaoana oa tsamaiso o lumellanang le tsela eo tšisinyo e ngotsoeng ka eona (moo e neng e supa hore litho tse ling ha li na tšepo ho Ntlo ea Senate). O ile a re melaoana e joalo ke hona e tla etsoa pele tšisinyo e ka tšohloa ka paramenteng, a re o sa laetse komiti e fetolang melao ea tsamiso ho etsa liphetoho.”
Morena Motšoene o re o tiisa hore litemana tsa molao oa motheo tsa 61 (2) le 62 (4) li lumella litho tsa Senate ho hlahlela tšisinyo ea ho hloka tšepo ho mookameli oa Ntlo ka sepheo sa ho mo tlosa setulong.
“Boitšoaro ba moikarabelli oa pele le oa bobeli bo’a bontša hore ba tlotse meeli ea bona ea tšebetso ka ho hloloa hore tšisinyo e kene ka Ntlong e seka-sekoe ho ea ka lipallo tsa molao.
“Rona balli kaofela hoa rona, re kopa lekhotla le khabane le laele baikarabelli (writ of mandamus) hore ba kenye tšisinyo-tlhoka-tšepo khahlanong le Mookameli oa Ntlo ea Senate ka Senateng hore e seka-sekoe le ho etsetsoa qeto ke Ntlo.” O lihella likhala joalo.
