RSL E HLOLOA HO FIHLELA SEKEPELE SA LEKHETHO
Ka Moipone Makhemeng
La 5 ’Mesa 2023
Setsi sa Pokello ea Lekhetho (Revenue Services Lesotho – RSL) se re se hlotsoe ho fihlela sekepele sa lekhetho selemong se kulumelang sa lichelete.
Ha a fana ka tlaleho ea tšebetso ‘mokeng oa bo-ralitaba maobane, ea tšoereng molepo e le mok’homishinara oa RSL, monghali Mosuoe Mapetla o itse ho bile boima ho fihlela sekepele se neng se beiloe kaha ba hlotsoe hanyane ho se fihlela. Ha a tsoela-pele ho fana ka kakaretso ea tšebetso le ho thakhola se secha sa ho finyeletsa makhetho sa 2022/23 Mapetla o hlalositse matsapa a ‘maloa ao ba sa tsoa a kenya tšebetsong tefong ea lekhetho.
Matsapa ao a kenyeletsa a morao-rao a tefo ka marang-rang a reretsoeng ho thusa bahoebi ho etsa litefello tsa lekhetho ba sebelisa mehala ea bona joaloka Mpesa hammoho le lekhetho la khoeli le khoeli la kuno (PAYE) le lekhetho la thekiso (VAT) har’a tse ling.
Mapetla o kopile tšebelisano-‘moho mabapi le letšolo lena ‘me a supa hore ba tla etsa maoala ‘ohle ho hopotsa balefi ba lekhetho ka boitlamo ba bona ba ho lefa lekhetho le ho fana ka thuto mabapi le lona. O bontšitse hore ‘moko-taba oa selemo sena ke “It’s More than Just Tax”.
Ho sa le joalo, o hopolitse sechaba se lefang lekhetho hore menehelo ea sona e thusa haholo ho fana ka litšebeletso tsa sechaba tse hlokahalang sechabeng ’me a fana ka liteboho ho bahoebi bao a reng ba hlompha boitlamo ba bona ba lekhetho.
Ha a fetela ntlheng ea bobeli ea sepheo sa ‘moka o fane ka kakaretso ea tšebetso ea RSL ea selemo se kolumetseng. O tekile hore sephetho sa pokello se thefulehile ka lebaka la Covid-19 le maemo a ntoa a renang Russia le Ukraine.
“Sekepele sa RSL sa 2022/23 se ne se eme ho M8, 699.78 bilone ‘me holima sekepele sena re atlehile ho bokeletsa M7, 833.57 bilone ‘me re hlotsoe ho fihlela sekepele ka M866.21 milone e leng khaello ka 10%. Ho oa thabisa hore ebe RSL e bontšitse boitšematlelo ba tšebetso khahlanong le maemo a boima a moruoa ka ho nyollela pokello ea lekhettho ka M550.85 million (7.6%) papisong le pokello ea ngoahola.” Mapetla o rialo.
Ha a tsoela-pele o manollotse tšebetso ea Lekhetho la Kuno moo a supileng ha sekepele e ne e le M4,864.14 bilone empa ba atlehile ho bokella M4,282.58 bilione. Sena se supa hore setsi se hlotsoe hofihlela sekepele mokhahlelong ona ka M581.56 millione (-12%).
Ho sa le joalo, o boetse a fana ka tšebetso ea Lekhetho la Thekiso (VAT). Mona o bontšitse hore sekepele e ne e le M3,835.68 bilone ‘me ba atlehile ho bokella M3,550.99 bilione. Kahona sena se bolela hore ba hlotsoe hofihlela sekepele ka M284.65 million (7%).
Leha maemo a eme joalo, Mapetla o hatisa hore kamehla ba bone khatelo-pele ea ho ikobela tefo ea lekhetho ho sechaba ‘me a leboha seo ho menahane.
“Ka kakaretso, re bone keketseho ea palo tsa batho ba ingolisang bakeng sa lekhetho. Hape re bone ho eketseha hoa palo ea batho ba romelang litokomane tsa bona tsa lekhetho le ho lefa makhetho ao ka nako.” Ke eena a hlalosa.
Ha a fera puo ea hae o hopolitse sechaba hore ho lefa lekhetho ke molemong oa boiketlo ba naha le sechaba sa eona. Ka lebaka leo, o rata ho ipiletsa ho balefi ba khethoa bao boitlamo ba bona bo bonahalang bo le ka tlaase ho tekanyo ho etsa litefello le ho etsa se nepahetseng.
“Ho lefa makhetho, haholo-holo ka bolokolohi, ke ntho e bontšang ho rata naha ka ho fetisisa eo mang kapa mang oa rona a ka e etsang.” Ke eena a lihella likhala.
