CBL E FANA KA POLELO EA MAEMO A TETEMANG A MORUO
Ka Moipone Makhemeng
La 28 Phupu 2023
Komiti ea Leano la Lichelete ea Banka e Kholo ea Lesotho (Central Bank of Lesotho – CBL) ka la 25 Phupu 2023 e tšoere ‘moka ho seka-seka litaba tsa moruo o tetemang oa Lesotho papisong le oa lefatše.
Ho ea ka tlhaloso ea ‘Musisi oa Banka e Kholo, Dr. Maluke Letete, komiti e hlokometse hore maemo a moruo a ntse a tšoana ho tloha phuthehong ea pele. O re ba lebelletse hore maemo a lule a tetema selemong sena sa 2023 kaha ho bonahala mathata a likoloto le liqholotso tse ling. Tsietsi e ‘ngoe ke e bakoang ke ntoa e ntseng e tsoela-pele lipakeng tsa Russia le Ukraine ho nyotobetsa moruo oa lefatše ho ea pele.
“Maemo a moruo a theohile ho tloha ho 6.9% ho ea ho 5.6% ka Motšeanong 2023 Lesotho mona. Sena se bakiloe ke ho phahama hoa litheko tsa lijo.” Ho tšoaela Dr. Letete.
O rapalalitse hore ho tla nka nako hore naha ena e iphumane moruong. O re tebello ke hore moruo o tla nyoloha feela ka 2.8% monongoaha.
Kotara ea pele ea 2023, ho bonahetse moruo o sa tsitsa hantle empa linaha tse boneng moruo oa tsona o hola ke Amerika, China, India, United Kingdom le Japan. Letete o re ho bonahetse moruo oa tsona o holisoa ke botseteli le kuno.
Afrika Boroa ho bonahala kholo e kikitlela. Ho feta mona, Dr. Letete o hlalosa ho tetema hoa moruo oa Europe ho bakoa ke ho se reke khase Russia hammoho le literaeke tse bileng teng moo tsa basebetsi.
O bontša hape hore Afrika Boroa moruo o hotse butle kaha merafo e moketa tlhahisong hammoho le lifeme tse kikitlelang tlhahisong ekasitana le ho khaoha hoa motlakase (load-shedding).
Ha a tsoela-pele o fane ka setšoantšo sa hore litaba tsa bosebeletsi moruong oa linaha tse thuthuhang li ntlafetse papisong le kotara e fetileng.
“Kotareng ea bobeli ea 2023, sekhahla sa theko se ile sa tsoela-pele ho fokotseha linaheng tse ngata ntle le China. Mona sekhahla sa theko ha se ea fetoha hammoho le India. Afrika Boroa, maemo a moruo a ile a theoha ka lebaka la ho nyoloha hoa theko ea mafura le lijo. Litheko tse phahameng tsa motlakase le Ranta e tetemang e ntse e le kotsi.”
“Ho sa tsotellehe ho theoha hoa theko ea lichelete, libanka tse ngata tse kholo li ile tsa boloka maemo a thata a leano la lichelete. Mona ho ile hoa theoloa lipehelo tsa theko ho ea tlaase.
Ka lehlakoreng le leng, Banka e Kholo ea China (People’s Bank of China) e theotse sekhahla sa maano a eona ho tšehetsa ntlafatso ea moruo. Japan, India le Afrika Boroa li ile tsa boloka litefiso tsa tsona tsa leano li sa fetoha ho latela likhakanyo tsa morao-rao.” Letete o li beha joalo.
Ho feta mona o boetse a bontša hore teka-tekano ea likhakanyo tsa ‘muso e ile ea putlama lipakeng tsa ‘Mesa le Motšeanong 2023. Tšebeliso ea lichelete tsa ‘muso e ntse e phahama khoeling ea bobeli ea selemo sa lichelete, ha mekoloto ea sechaba eona e nyolohetse ho 60%.
Ho sa le joalo, o phethetse ka ho bontša hore boemo ba Central Bank of Lesotho Net International Reserves (NIR) bo eketsehile lipakeng tsa Motšeanong le Phupu 2023 ka lebaka la phetisetso ea Southern African Customs Union (SACU).
O hlakisitse hore sepheo mona ke selekane ho tšehetsa phapanyetsano ea Ranta le Loti. NIR e lebelletsoe ho tsoela-pele ho ntlafala kotareng ea boraro ea 2023 ka lebaka la ho hlaphoheloa phetisong ea SACU. Ha a phethela, Dr. Letete o itse sekhahla sa kalimo se tla lula e le 7.75% ka selemo.
