TSEBA OFISI EA MONAMOLI LESOTHO
Ka Moipone Makhemeng
La 27 Phupu 2023
MONAMOLI KE MANG?
Leihlo la Basotho maobane le etetse Ofisi ea Monamoli (Ombudsman) ‘me la buisana le raliphatlalatso oa moo, mofumahali ‘Mathabiso Phelane. Eena o re Monamoli ke mosebeletsi oa sechaba oa boemo bo holimo. Ho latela temana ea 134 ea molao oa motheo oa Lesotho, Monamoli o khethoa ke Motlotlehi ka boeletsi ba Tona-Kholo ‘me nako ea hae ea tšebetso e-ba lilemo tse ‘ne. Hajoale Monamoli ke Adv. Tlotliso Polaki. Monamoli o ikarabella Paramenteng e seng ho ‘Muso.
Monamoli, Adv. Tlotliso Polaki,
Monamoli ke mosebeletsi oa sechaba ea amohelang litletlebo tsa sechaba khahlanong le litšebeletso tse bosula tsa makala a ‘muso le litsi kapa likoporasi tse ling tsa ‘muso tse ikemetseng joaloka Lesotho Electricity Company (LEC), Water and Sewage Company (WASCO) le tse ling. Batho ba ka tletleba hape ka basebeletsi ba mafapha a boletsoeng. Sechaba se isa litletlebo ho Mokena-lipakeng moo se utloang se sebelelitsoe hampe.
KE MANG EA KA ISANG TLETLEBO HO MONAMOLI?
Motho ofe kapa ofe kapa sehlopha sa batho se sa khotsofalang se lumelletsoe ho isa tletlebo ho Monamoli.
MOKHOA OA HO ISA TLETLEBO HO MONAMOLI
Litletlebo li lokela ho isoa ka lengolo ‘me lona le bontše tse latelang: ‘moko oa tletlebo kapa seo molli a llang ka sona, lebitso la lekala le amehang, mosebeletsi kapa koporasi ea ‘muso eo motho a llang ka eona, letsatsi la tletlebo, lebitso le aterese ea molli hammoho le motekeno oa molli.
Ela-hloko hore pele motho a isa tletlebo ho Mokena-lipakeng o tlameha a ise tletlebo ea hae ho mookameli lekaleng kapa koporasing e mo sebelitseng hampe pele. Motho ha a hlotsoe ho thusoa ke mookameli ke hona a ka tlang ho Monamoli.
KAMOO MONAMOLI A SEBETSANG KA TENG
Monamoli o na le mosebetsi o pharaletseng o mo lumellang ho rarolla mathata a maholo sechabeng. Mofumahali Phelane o hlalosa hore Monamoli a ka lula joaloka lekhotla la boahloli ‘me a mamela mapaki a mahlakore a mabeli. O bontša hore Monamoli ha se moemeli oa molli kapa lekala, mosebeletsi kapa koporasi ea ‘muso.
O totobatsa hore Monamoli o sebetsa joaloka motsamaisi oa papali ea bolo. Sena se bolela hore leha Monamoli a ka nka khato ka tletlebo e hlahletsoeng ke molli, ha se ho bolela hore ke moemeli oa molli. O sheba litaba ka mahlakore a mabeli a li behe sekaleng sa toka.
Monamoli h’a fumana tletlebo e na le ‘moko o qala ka lipatlisiso ka ho tsebisa bookameli ba lefapha le amehang, a be a kope maikutlo a lekala leo ka tletlebo e kentsoeng. Ha a phethetse ka lipatlisiso ‘me a fumane lekala le amehang le entse phoso o etsa khothaletso ea hore tletlebo e ka lokisoa joang.
Ka nako e ‘ngoe Monamoli a ka fumana tletlebo e se na ‘moko ‘me ha ho le joalo, a ka qhala tletlebo eo a fana ka mabaka a qeto ea hae. Haeba a khetha ho etsa lipatlisiso ka ho mamela mapaki, o na le matla a ho bitsa batho ka samane ‘me motho a ka qosoa ka tlolo ea molao haeba a sa hlomphe samane ea hae.
Mofumahali Phelane o boetse o bontša hore Monamoli ha a sebetse litletlebo tse tlisoang ho eena feela. O na le matla a ho etsa lipatlisiso ka boeena leha a sa mengoa.
LINTLHA TSEO MOTHO A KA TLETLEBANG KA TSONA HO MONAMOLI
Ho hlokeloa toka, tšebetso e mpe, bobolu, khatikelo ea litokelo tsa ‘mantlha tsa botho kapa tšenyeho ea tikoloho.
MELEMO EA HO SEBELISA OFISI EA MONAMOLI
Tšebeletso ea Monamoli ha e lefelloe, ke mahala. Likhang tse neng li ka ea makhotleng a boahloli ka litšenyehelo tse boima li sebetsoa ntle ho tefo ea letho.
Ka lipatlisiso le litlaleho tsa Monamoli bosebeletsi bo se nang ponaletso le boikarabello bo behoa pooaneng ‘me sena se thusa ho matlafatsa puso ea sechaba ka sechaba.
Likhothaletso tsa Monamoli tse ipapisitseng le lipatlisiso tsa hae li thusa ho matlafatsa bosebeletsi ba sechaba ha li phethahatsoa le ho ntšetsa pele puso e ntle.
MATLA A MONAMOLI HO FIHLELA THAROLLO
Mofumahali Phelane o hlakisitse hore Ofisi ea Monamoli ha e fane ka litaelo joaloka makhotla empa eona e fana ka likhothaletso. O hlalosa hore ha khothaletso e se e fanoe ‘me motho a sa ikobele eona, Monamoli o etsa tlaleho e khethehileng ‘me o e hlahisa Ntlong ea Paramente.
Leha ho le joalo, ho latela molao, Monamoli ha a na matla a ho etsa lipatlisiso tsa litletlebo ka mafapha a latelang; Motlotlehi Hlooho ea Naha, Paramente, Lekhotla la Matona, Makhotla a boahloli le Komisi ea Bosebeletsi ba Sechaba. Sechaba se tsebisoa hore Monamoli a ka etsa lipatlisiso ka tšebetso ea Makhotla a boahloli kapa Komisi ea Bosebeletsi ba Sechaba mabapi le ho se phethe mosebetsi oa tsona kapa tieho e hlokang mabaka esita le bobolu.
