NTOTOTSOANA
Ba re e ne e le bana ba babeli ba morena, e le moshanyana le ngoanana ea bitsoang Ntototsoana a alosa likhomo meraka. Ka tsatsi le leng ha a ntse a alositse ho ile hoa tsoha setsokotsane, sa mo hloibila sa ea ka eena, sa likella hole.
Ke moo setsokotsane se ileng sa lahlela Ntototsoana Matebeleng a ileng a mo makatsa; a ne a le leoto le le leng, letsoho le leng, tsebe e le ’ngoe le leihlo le le leng. Eaba Ntototsoana o nyaloa ke ngoana oa morena. Matebele a ile a nka manaka, a a epela ka ntlong ea hae. Nakong eo Ntototsoana a lekang ho thoba, manaka a ile a bua a re:
U-u-u-e, ke Ntototsoana, ngoana ho nkuoa ke leholimo malisong, a alositse khomo tsa ntat’ae, tsa Sekoae!
Ke moo Matebele a ileng a mo ngoanyapisa a mo qhautsa a mo khutlisa eaba o lula le Matebele nako e telele. O ile a beleha mafahla a tšoanang le eena e le banana.
Ha ba se ba holile, ka tsatsi le leng ba ea selibeng. Eitse ha ba re mahlo tloha, haufi le lehlaka le metseng pela seliba mahlo a bona a khahlana le bo-malom’a bona ba ileng ba ba bitsa.
Bo-malome ba re hela! le bana ba mang? Ba araba ba re, re bana ba Selo-se-maqoma.
Bo-malome: Joale ’m’a lona ke mang?
Mafahla: Ke Ntototsoana.
Bo-Malome: ’Malona ke ngoana mang?
Mafahla: O ne a re bolelle hore o nkuoe ke leholi malisong.
Bo-malome: Joo! Le bana ba ’nake.
Eaba bo-malome ba khella bachana mahlaka, ba a betla hantle ka lithipa ba ikela ba re: “Ha le fihla hae le kenye mahlaka ana moo ’malona a lulang teng moalong ’me le bokolle haholo le re a le ngoathele bohobe ka tlung.
Ha ba fihla hae ba fela ba phethisa litaelo tsa bo-malome; ba rola linkho ba li beha ba nt’o qalella ho lla ba batla ’mabona a ba ngoathele bohobe ka tlung. Mabona o ile a ea ka tlung ho ea ba phomosetsa bohobe. Ke moo ba ileng ba sala ba kenya mahlaka tlas’a moalo joalokaha ba laetsoe ke bo-malome.
’M`a bona ha a khutla ka tlung, a lula mahlaka tlasa moalo eaba a robeha a re bjara-bjara, eaba ba lla. Eaba ’m`a bona o re mahlaka a l’o khuoa ke mohlankana e mong. Mafahla a ile a hana a re ha a rate a tšoeroeng ke mohlankana eno, a re a batla ‘m’a bona a il’o kha mahlaka eaba oa lumela o ea selibeng ho a kha.
Eare ha a fihla selibeng, a tseba ngoan`abo. Eaba ba re: U tla ea hae neng ha u lutse Matebeleng moo ha bo-lilo-limaqoma?
Eena a ba araba ka hore: Ke sitoa ho ea hae, hoba ha ke re kea thoba manaka a hlaba mokhosi.
Ba ile ba mo botsa hore na ke linaka tse joang tseo a buang ka tsona: Eaba o re: “Li epetsoe ka tlung ea ka linaka tseo. Eaba ba re ha u le bohlale, u hakonose metsi, a bele, ebe u ts’ela ka linakeng, u sutele moroko, u nke majoe, u hatise holimo, e re e sa le ka seroko, u nke bana ba hau ba babeli, u tle koano.
Eaba oa tsamaea, a fihla a lula. Eaba o re ho banana ba hakonose metsi. Eitse ka phirimana a bela; eaba oa a kuka, o fihla a ts`ela ka linakeng. A nka moroko, a o sutela, eaba o nka majoe, a hatisa holimo. Eitse ka seroko a tsosa banana ba hae, ba theohela ka marallaneng, ba fihla lehlakeng, ba tsamaea ka bo-ngoan`abo. Linaka tsa re U-u-u! eaba batho ba re ke lintja. Eaba ba tsamaea, bosiu ba ba ba e-sa ba ntse ba tsamaea. Eitse ha ba se ba le hole, tsa boela tsa hlaba mokhosi hape linaka, tsa re:
U-u-u-e, ke Ntototsoana, ngoana mankuoa ke leholi malisong, a alositse likhomo tsa ntat`ae Sekoae!
Eaba Matebele a ea phalla, ea sala e le leqhile-qhile. Eitse Matebele ha a se a atametse ho bona, ba khokile nku e le nts`o, nku ea re: Ha se fuhlaele fu, ha u na tema fu! Matebele a ema, a e lebella. Eaba ba ntse ba tsamaea. Nku ea phetla mohatla, eaba e fataka makoatsi. Matebele a ba a ema. Eitse ha ba se ba le hole, nku ea re nya; eaba e fihla ho Ntototsoana. Matebele ha a re a tloha, ea e-ba masiea-sieane-mo-hloka lebelo, hara naha hara thota, hoa qhalana batho. Ba fihla ho bo- Ntototsoana. E
a boela ea bina nku; Matebele a boela a e lebella. Ba tsamaea bo-Ntotsoana, ba ba ba ea hole, nku ea re nya. Matebele a re a tloha, a re: Ka Maqhoma, re be re eo fihla habo Ntototsoana, nkunyana eno re e fete feela leha e ka re e etsa moqhakhotso o motle. Eaba ba tsamaea. Eitse ha ba se ba fihla, nku ea boela ea bina, ea tlolaka. Eaba ba boela ba e lebella. Eitse ha e tloha mona, eaba e se e nyamela. Eaba ba re: Ba ile le mothoan`a koano.
Selo-se-maqhoma sa khutla se soabile. Eaba bo-Ntototsoana ba tsamaea, ba ba ba fihla ha habo. Ba fihlela ’m`a bona a le sehlotho, e se e le tsiroane. Eaba `m`ae oa lla. Hoi le hoa tsebisoa ba habo kaofela hobane o fihlile Ntototsoana. Ba tla ba habo, ba mo lumelisa. Eaba ba habo ba khutlela ha habo bona. Eaba oa lula.
Ke tšomo ka mathetho.
- Lits’omo tsa Basotho
